Hoe kunnen we omgaan met angst en zorgen over het klimaat? Een pleidooi voor klimaatrealisme.
Klimaatverandering beïnvloedt de aarde op vele manieren, zoals een toename in frequentie en intensiteit van hittegolven, droogte, overstromingen, stormen en bosbranden. Ook maken we ons zorgen over het smelten van ijskappen en gletsjers; over zeespiegelstijging en verzuring van de oceanen. We zien ook bedreiging van de menselijke gezondheid, watervoorziening, voedselzekerheid en economische stabiliteit.
Als mensen geloven dat klimaatverandering onvermijdelijk zal leiden tot het einde van de wereld (“doomerism”), kunnen ze het gevoel hebben dat ze niets kunnen doen om een verschil te maken.
Participatie, collectieve actie, empowerment kan een gevoel van machteloosheid overwinnen.
Omgaan met klimaatangst
*Beperk je blootstelling aan social media
Kies betrouwbare en evenwichtige nieuwsbronnen. Sociale media zijn beter afgestemd op verontwaardiging en desinformatie dan op conversatie en kennis. Negatieve en opruiende inhoud maximaliseert de betrokkenheid, omdat mensen van nature hun aandacht op een mogelijk gevaar richten (negativiteitsbias). Deze negatieve bias-spiraal is een serieuze bedreiging voor klimaatactie omdat mensen denken dat actie weinig zin heeft.
*Richt je OOK op de positieve aspecten van ontwikkelingen in de wereld
Er gebeuren nog steeds zeer veel goede dingen in de wereld, ook al krijgen die niet zoveel aandacht als de slechte. Zoek naar goed onderbouwde informatie die hoop geeft zonder de problemen te ontkennen, zoals het boek van Hannah Ritchie, Not the End of the World .
Het dagelijkse nieuws over het klimaat is gekleurd met slecht news, omdat dit het meeste interesse wekt en dus betaalt (negativiteitsbias) . Maar veel langetermin- ontwikkelingen laten ook vooruitgang zien.
Er waren in 2023 positieve ontwikkelingen met betrekking tot het klimaat, ondanks dat 2023 het warmste jaar ooit was. Individuen, organisaties en bedrijven ondernemen meer actie om klimaatverandering aan te pakken. Er waren ook hoopgevende ontwikkelingen op gebieden als hernieuwbare energie en emissiereductie.
*Onderneem positieve actie samen met anderen
Een gevoel van machteloosheid kan ons depressief en hopeloos maken. Maar je kunt iets doen om een verschil te maken in de wereld, ook al is het maar klein. Je kunt bijvoorbeeld doneren of actief worden op het gebied van duurzaamheid. Positieve actie samen met anderen ondernemen kan je helpen om je krachtiger en hoopvoller te voelen.
Let ook op, waaraan je je tijd en je geld besteed. Gaan je tijd, je energie en je geld naar doelen die voor een beter klimaat zorgen?
Samen tegen klimaatangst
Collectieve actie is gevraagd tegen de klimaatangst en klimaatdepressie, die heel wat mensen voelen. Dit is geen onrealistische of overdreven angst, dit is een angst die past bij een dreigende situatie. Het beste kunnen we met deze angst omgaan door samen in collectieve en realistische actie voor een betere toekomst werken. Actief burgerschap is een antwoord op de uitdagingen van deze tijd. Stadsvergroening, zonnecollectieven, circulaire economie: er zijn heel veel mogelijkheden om energiek en met kleine realistische stappen samen aan een beter toekomst te werken. Laat ons niet de “Last generation” zijn, maar de “First generation” die een betere wereld achterlaat.
Klimaatrealisme: vooruit met kleine stappen
Als de focus ligt op het dreigend onheil van klimaatverandering, kan dat afleiden van inspanningen om oplossingen te vinden en uit te voeren. In plaats daarvan kan het naar mijn mening productiever zijn om de aandacht te richten praktische stappen. Stappen, die kunnen worden genomen om de gevolgen van de klimaatverandering te verzachten en zich eraan aan te passen.
Het is slim om burgers te ondersteunen bij duurzame stappen, waar al veel mensen voor gemotiveerd zijn en waar dus weinig overtuiging nodig is. Dat zijn vaak dingen, die makkelijk zijn of geld besparen (“sweet spots”). De overweldigende meerderheid van burgers is bijvoorbeeld geinteresseerd in energie besparen, het recyclen van afval en een groenere leefomgeving. Dit zijn dus speerpunten voor goed beleid! Ook al zijn andere, minder populaire gedragingen zoals minder vlees eten en vliegen nóg wenselijker voor een beter klimaat.
Klimaatrealisme: paradoxaal En/En-denken (Both/And Thinking) gevraagd
Mensen willen graag eenduidigheid. Of je bent klimaatoptimist of klimaatpessimist. Tegenstrijdigheden zoals tegelijkertijd slecht nieuws over het klimaat en nieuws over positieve ontwikkelingen leiden tot gevoelens van ongemak en “cognitieve dissonantie”. Klimaatrealisme vraag daarentegen erom tegenstellingen tegelijkertijd te denken, en dus paradoxale spanningen te integreren. Een creatieve opgave.
Literatuur
Ritchie, Hannah, Not the End of the World How We Can Be the First Generation to Build a Sustainable Planet (2024)
Vlasceanu, M., Doell, K. C., Bak-Coleman, J. B., Todorova, B., Berkebile-Weinberg, M. M., Grayson, S. J., … & Lutz, A. E. (2024). Addressing climate change with behavioral science: A global intervention tournament in 63 countries. Science advances, 10(6), eadj5778.
